Ngày xưa ở Gia Định có một người tên là Thủ Huồn. Hắn xuất thân làm thơ lại. Trong hơn 20 năm luồn lọt trong các nha các ti, hắn đã làm cho bao nhiêu gia đình tan nát, bao nhiêu người bị oan uổng; và đã vơ vét được bao nhiêu là tiền của. Vợ hắn chết sớm lại không có con, cho nên tiền bạc của hắn không biết tiêu đâu cho hết.

Một hôm, có người mách cho Thủ Huồn biết chợ Mạnh Ma ở Quảng Yên là chỗ người sống và người chết có thể gặp nhau. Vốn là người rất yêu vợ, Thủ Huồn bèn làm một chuyến ra Bắc, mong gặp lại vợ cho thỏa lòng thương nhớ bấy lâu. Khi gặp được nhau, Thủ Huồn kể cho vợ nghe cảnh sống của mình từ lúc âm dương cách biệt. Được biết vợ giờ làm vú nuôi trong cung vua, hắn xin theo vợ xuống cõi âm chơi. Qua mấy dặm đường tối mịt, chả mấy chốc đã đến cõi âm. Nhờ có vợ nên chỗ nào cũng vào được trót lọt. Người vợ trao cho Thủ Huồn một mảnh giấy phép và nói: “Chỉ có cung vua và cung hoàng hậu thì đừng có vào, còn mọi nơi khác chàng cứ đi xem cho thỏa thích”.

Thủ Huồn lượn mấy vòng rồi tiện chân đến nhà ngục. Chưa lọt khỏi cổng mà những tiếng kêu khóc, tiếng la hét ở phía trong làm cho hắn hoảng hồn. Qua mấy phòng chuyên hành hình tội nhân, hắn thấy đây quả là nơi hành hạ kinh khủng đúng như lời đồn ở trên trần thế. Hắn thấy có cả một kho gông. Trong đó có một cái gông đặc biệt, vừa to vừa dài, làm bằng những thanh gỗ nặng như sắt. Thủ Huồn lân la hỏi người cai ngục: “Thứ gông này để làm gì?”

– Để chờ một thằng ác nghiệt ở trần xuống đây. Bao nhiêu những cái gông trong này đều đã có chủ cả. Cứ xem gông to hay nhỏ thì biết tội ác của nó.

– Thế cái thằng sẽ đeo cái gông này là ai?

Lão cai ngục thủng thỉnh giở một cuốn sách vừa to vừa dày chỉ vào một hàng chữ, đọc: “Hắn là Thủ Huồn”. Rồi nói tiếp: “Thằng cha đó ở Gia Định tỉnh, Phúc Chính huyện…”

Nghe thế Thủ Huồn giật mình mặt xám ngắt, hỏi thêm: “Thế nào? Hắn có tội gì?”

Lão cai ngục mắt vẫn không rời quyển sách.

– Khi làm thơ lại hắn bẻ mặt ra trái làm bao nhiêu việc oan khốc đến nỗi tội ác của hắn đen kín cả mấy trang giấy đây. Này nghe này: năm Ất Sửu hắn sửa hai chữ “ngộ sát” thành “cố sát” làm cho hai mẹ con Thị Nhân bị chết để cho người anh họ chiếm đoạt gia tài. Việc này Thủ Huồn được mười nén vàng và mười nén bạc, một trăm quan tiền. Cũng năm đó, hắn làm cho ông Ngô Lai bị 20 năm tội đồ, để đoạt không của ông ta 12 mẫu ruộng.

Thủ Huồn tái mặt, không ngờ mỗi một cái cất tay động chân của mình trên kia, dưới này đều rõ mồn một. Hắn ngắt lời đánh trống lảng.

– Thế vợ hắn có cùng đeo gông không hở ông?

– Ồ! Ai làm người ấy chịu chứ! Vợ hắn nghe đâu là người tốt đã xuống đây rồi.

Thủ Huồn lại hỏi gặng:

– Ví thử hắn muốn hối cải thì phải làm thế nào?

Lão cai ngục hạ sách xuống bàn, đáp:

– Đã vay thì phải trả! Nếu hắn muốn thì phải đem những thứ của cải cướp giật được đó bố thí và cúng lễ cho hết đi.

Từ biệt lão cai ngục và những hình cụ khủng khiếp, Thủ Huồn không còn bụng dạ nào để đi xem nơi khác nữa. Vợ thấy chồng đòi về, lại đưa chồng ra khỏi hoàng cung của Diêm Vương. Lúc chia tay hắn bảo vợ: “Tôi về trang trải công nợ có lẽ ba năm nữa tôi lại xuống. Mình nhớ lên chợ đón nghe!”.

Về tới Gia Định, Thủ Huồn mạnh tay bố thí. Hắn tập hợp những người nghèo khó trong vùng lại, phát cho họ tiền, lúa. Hắn đem ruộng đất của mình cúng cho làng, cho chùa, chia cho họ hàng thôn xóm. Người ta lấy làm lạ không hiểu tại sao một tay riết róng như hắn bây giờ trở nên hào phóng một cách lạ thường. Nhiều người bảo nhau: “Thứ của vô nhân bất nghĩa ấy không trước thì sau thể nào cũng đội nón ra đi mà thôi”.

Cứ như thế sau ba năm, Thủ Huồn tính ra đã phá tán được ba phần tư cơ nghiệp. Nhớ lại lời hẹn, hắn lại khăn gói ra Bắc tìm đến chợ Mạnh Ma. Ở đây, hắn dỗ khéo được vợ cho hắn xuống thăm cõi âm một lần nữa.

Khi trở lại nhà ngục. Thủ Huồn thấy quang cảnh vẫn như cũ. Lão cai ngục vẫn là lão cai ngục ba năm về trước. Cách bố trí y hệt như xưa: cũng có nơi mổ bụng, nơi móc mắt, cắt tay… Duy chỗ để gông thì có ít nhiều thay đổi. Bên cạnh những cái vẫn còn nguyên hình như xưa thì lại có những cái trước bé nay đã lớn lên, có cái trước lớn, nay nhỏ hẳn đi. Đặc biệt cái gông mà Thủ Huồn chú ý nhất thì bây giờ đã rút ngắn lại, tuy vẫn còn to và dài hơn các thứ gông thường. Hắn lân la hỏi lão cai ngục:

– Cái gông để ở nơi này trước kia tôi nhớ hình như to lắm thì phải.

– Đúng đấy. Có lẽ gần đây ở trên dương thế thằng cha ấy đã biết chuộc lỗi nên nó đã nhỏ lại.

Thủ Huồn lại lên dương gian. Hắn lại làm tiếp công việc bố thí và cúng dường. Lần này hắn bán hết, kể cả nhà của mình. Hắn đến Biên Hòa dựng một ngôi chùa lớn để cúng Phật. Hắn xuôi sông Đồng Nai để làm một việc nghĩa cuối cùng. Hồi đó ở ngã ba sông Đồng Nai và sông Gia Định việc đi lại rất bất tiện. Thủ Huồn liền quyết định ở lại đây. Hắn kết một cái bè lớn, trên bè có nhà ở, có đủ chỗ nghỉ, có sẵn nồi niêu, đồ dùng và tiền gạo. Những thứ ấy hắn dùng để tiếp rước những người qua lại, nhất là những người nghèo khó. Hắn cho họ trú ngụ tại bè của mình kẻ năm ba ngày, người một đôi tháng mà không lấy tiền. Hắn làm công việc đó mãi cho đến ngày xuống âm phủ thật sự.

Ngày nay, một ngôi chùa ở Biên Hòa còn mang tên là chùa Thủ Huồn, chỗ ngã ba sông Đồng Nai và Gia Định còn gọi là sông Nhà Bè để ghi dấu những việc thiện mà Thủ Huồn làm đối với khách hộ hành qua con sông đó.